تومور هیپوفیز چیست؟ علائم، روش‌های تشخیص و درمان‌ آندوسکوپیک نوین

آیا تا به حال دچار سردردهای مداوم، تاری دید یا احساس خستگی بی‌دلیل شده‌اید؟

شاید ریشه‌ی این علائم در نقطه‌ای کوچک از مغز شما پنهان شده باشد؛ غده‌ای به اندازه‌ی نخود، اما با نقشی حیاتی در عملکرد کل بدن: غده‌ی هیپوفیز.

هیپوفیز را «فرمانده‌ی درون بدن» می‌نامند، چون با ترشح مجموعه‌ای از هورمون‌ها، کارکرد بسیاری از اندام‌های حیاتی مانند تیروئید، تخمدان‌ها، بیضه‌ها و غده فوق کلیه را کنترل می‌کند.

وقتی عملکرد این غده دچار اختلال شود — برای مثال به‌دلیل رشد یک توده یا تومور هیپوفیز — ممکن است تمام سیستم‌های بدن تحت تأثیر قرار گیرند. از تغییرات وزن و اختلالات قاعدگی گرفته تا مشکلات بینایی و حتی ناباروری.

با اینکه اکثر تومورهای هیپوفیز خوش‌خیم هستند، اما به‌دلیل موقعیت حساسشان در قاعده مغز، می‌توانند بر عصب بینایی و تعادل هورمونی بدن اثر بگذارند.

خوشبختانه با پیشرفت جراحی‌های مغز و اعصاب، امروزه درمان این تومورها با روش‌های آندوسکوپیک کم‌تهاجمی انجام می‌شود که اغلب بدون شکاف جمجمه و با حداقل عارضه، توده را به‌طور کامل خارج می‌کند.

در ادامه با ساختار، علائم و جدیدترین روش‌های تشخیص و درمان تومورهای هیپوفیز آشنا می‌شویم.

غده هیپوفیز چیست و چه وظایفی دارد؟

غده هیپوفیز (Pituitary Gland) عضوی کوچک اما بسیار مهم است که در مرکز جمجمه و در فضای کوچکی به‌نام زین تُرک (Sella Turcica) در پایه مغز قرار دارد. این غده درست در زیر ساختاری به نام هیپوتالاموس واقع شده و از طریق ساقه‌ای باریک با آن در ارتباط مستقیم است.

ساختار هیپوفیز

هیپوفیز از دو بخش اصلی تشکیل شده است:

1. لوب قدامی (Adenohypophysis): بخش فعال‌تر که بیشتر هورمون‌ها را تولید می‌کند.
2. لوب خلفی (Neurohypophysis): ذخیره و ترشح هورمون‌هایی را بر عهده دارد که توسط هیپوتالاموس ساخته می‌شوند.

رگ‌های خونی و اعصاب فراوانی، این غده را به سایر مناطق مغز و بدن متصل می‌کنند. به همین دلیل هرگونه فشار، التهاب یا رشد غیرطبیعی در این ناحیه می‌تواند عوارض گسترده‌ای ایجاد کند.

نقش‌ها و هورمون‌های حیاتی هیپوفیز

هیپوفیز را به‌درستی “غده‌ی مادر” نامیده‌اند، زیرا ترشح بسیاری از هورمون‌های دیگر بدن را تنظیم می‌کند:

• هورمون رشد (GH): مسئول رشد قد، بافت‌ها و متابولیسم بدن است.
• ACTH: تحریک‌کننده غده فوق کلیه برای تولید کورتیزول و تنظیم پاسخ بدن به استرس.
• TSH: کنترل‌کننده فعالیت غده تیروئید، تنظیم سوخت‌وساز بدن و سطح انرژی.
• LH و FSH: تنظیم‌کننده عملکرد غدد جنسی (تخمدان‌ها و بیضه‌ها) و باروری.
• پرولاکتین (Prolactin): مسئول ترشح شیر در مادران و گاهی علت ناباروری در زنان و مردان.
• ADH (ضد ادراری) و اکسی‌توسین: کنترل تعادل آب بدن و انقباضات رحمی در زایمان.

ارتباط با هیپوتالاموس و سایر غدد

هیپوفیز بدون هیپوتالاموس قادر به فعالیت مستقل نیست.

هیپوتالاموس مانند مرکز فرماندهی، پیام‌های عصبی را از مغز دریافت کرده و به هیپوفیز ارسال می‌کند تا مطابق نیاز بدن، ترشح هورمون‌ها را افزایش یا کاهش دهد. به‌عنوان مثال:

• اگر سطح انرژی بدن پایین بیاید، هیپوتالاموس باعث می‌شود TSH بیشتری برای تحریک تیروئید ترشح شود.
• اگر سطح استرس بالا رود، فرمان افزایش ACTH برای تحریک ترشح کورتیزول داده می‌شود.

این هماهنگی دقیق میان هیپوتالاموس و هیپوفیز، ضامن عملکرد متعادل تمام سیستم‌های بدن است؛ از رشد و متابولیسم گرفته تا باروری و حتی وضعیت خلق‌و‌خو.

بنابراین هرگونه اختلال در عملکرد هیپوفیز — چه ناشی از التهاب، آسیب یا تومور — می‌تواند زنجیره‌ای از نارسایی‌های هورمونی را در بدن فعال کند که تشخیص آن تنها با بررسی‌ دقیق و تخصصی امکان‌پذیر است.

تومور هیپوفیز چیست؟ 

تومور هیپوفیز عبارت است از رشد غیرطبیعی سلول‌ها در ناحیه‌ی غده‌ی هیپوفیز که معمولاً با کندی و در طول زمان ایجاد می‌شود. این تومورها می‌توانند بر عملکرد طبیعی غده و ترشح هورمون‌ها اثر بگذارند یا حتی بر ساختارهای حساس اطراف مانند اعصاب بینایی فشار وارد کنند.

از دید تخصصی، تومورهای هیپوفیز چند نوع اصلی دارند:

• آدنوم خوش‌خیم (Pituitary Adenoma):

  شایع‌ترین نوع تومور هیپوفیز است و حدود ۹۹ درصد توده‌های این ناحیه را تشکیل می‌دهد. این نوع تومور معمولاً محدود به غده باقی می‌ماند و متاستاز نمی‌دهد، اما می‌تواند با ترشح بیش‌ازحد یا کمتر از حد طبیعی هورمون‌ها موجب علائم متنوعی در بدن شود.

• کارسینوم یا تومور سرطانی هیپوفیز (Pituitary Carcinoma):

  بسیار نادر است (کمتر از ۱٪ موارد) و معمولاً فقط در مراحل پیشرفته، با گسترش به سایر نواحی مغز یا بدن تشخیص داده می‌شود.

• تومورهای فشاری (Compressing Tumors):

  گاهی توده، حتی بدون ترشح هورمون اضافی، با بزرگ شدن فیزیکی‌اش به عصب بینایی، ساقه هیپوفیز یا سینوس کاورنوس فشار وارد می‌کند و باعث بروز علائم عصبی مثل تاری دید یا دوبینی می‌شود.

در نتیجه، هرچند اغلب تومورهای هیپوفیز خوش‌خیم و قابل‌کنترل هستند، اما به‌دلیل موقعیت بسیار ظریف‌شان در قاعده‌ی جمجمه، نیاز به ارزیابی و درمان توسط جراح مغز و اعصاب دارای فلوشیپ قاعده جمجمه دارند.

علائم تومور هیپوفیز

علائم تومورهای هیپوفیز دو منشأ اصلی دارند: فشار توده بر ساختمان‌های اطراف مغز و تغییر در ترشح هورمون‌ها. شدت و نوع نشانه‌ها بستگی به اندازه تومور و محل رشد آن دارد.

الف) علائم ناشی از فشار بر بافت اطراف

وقتی تومور رشد می‌کند و فضای اطراف را اشغال می‌نماید، نخستین علائم به‌علت فشار مکانیکی به مغز یا اعصاب بروز می‌کند:

• سردردهای مزمن و مقاوم به مسکن‌ها (به‌ویژه پشت چشم‌ها یا در ناحیه پیشانی)
• اختلال بینایی، به‌ویژه تاری دید یا دوبینی در سمت‌های جانبی میدان دید که به‌دلیل فشار بر عصب بینایی ایجاد می‌شود
• احساس سنگینی سر، تهوع یا استفراغ در مراحل پیشرفته
• در موارد رشد به سمت سینوس کاورنوس: اختلال در تعادل یا حرکات چشم، و گاهی تغییر حس بویایی

ب) علائم ناشی از تغییرات هورمونی

تومورهای هیپوفیز ممکن است باعث ترشح بیش‌ازحد یا کمتر از حد طبیعی هورمون شوند که در هر حالت، علائم متفاوتی دارد:

• افزایش هورمون رشد (GH):

  باعث بروز بیماری آکرومگالی (بزرگ شدن غیرطبیعی دست‌ها، پاها، فک و برجستگی‌های صورت) می‌شود. در کودکان ممکن است به صورت بلندقدی غیرعادی یا ژیگانتیسم ظاهر شود.

• افزایش پرولاکتین (Prolactinoma):

  یکی از شایع‌ترین انواع تومور ترشحی هیپوفیز است که منجر به:

  • نامنظمی یا قطع قاعدگی در خانم‌ها
  • ترشح شیر از پستان بدون بارداری
  • کاهش میل جنسی و ناباروری در آقایان می‌شود.

• کاهش ترشح سایر هورمون‌ها (Hypopituitarism):

  اگر تومور باعث تخریب یا فشرده شدن بافت طبیعی غده شود، سطح برخی هورمون‌ها کاهش یافته و علایمی مانند خستگی، ضعف عمومی، افت فشار خون، کاهش میل جنسی و بی‌حسی در اندام‌ها ظاهر می‌گردد.

 

علت و عوامل خطر تومور هیپوفیز

تومورهای هیپوفیز برخلاف بسیاری از تومورهای دیگر، معمولاً به‌صورت تصادفی هنگام انجام تصویربرداری مغزی (MRI) برای دلایل دیگر کشف می‌شوند. در بسیاری از بیماران، هیچ عامل زمینه‌ای مشخصی وجود ندارد و رشد سلول‌های غده هیپوفیز به‌صورت خودبه‌خودی (Spontaneous Mutation) رخ می‌دهد. با این حال، تحقیقات نشان داده‌اند که برخی فاکتورها احتمال بروز این تومورها را افزایش می‌دهند.

۱. زمینه‌های ژنتیکی

در درصد کمی از بیماران، تومورهای هیپوفیز بخشی از سندرم‌های ارثی نادر نظیر سندرم نئوپلازی غدد درون‌ریز نوع ۱ (MEN‑1) یا Carney Complex هستند. در این شرایط، فرد ممکن است هم‌زمان دچار تومور در سایر غدد هورمونی مانند تیروئید، پاراتیروئید یا پانکراس نیز باشد. وجود سابقه خانوادگی در چنین مواردی اهمیت زیادی دارد و گاهی انجام غربالگری ژنتیکی توصیه می‌شود.

۲. جهش‌های سلولی بدون علت مشخص

در اغلب موارد، رشد غیرطبیعی سلول‌های غده هیپوفیز به‌دلیل جهش‌های ژنتیکی تصادفی در DNA سلول‌ها رخ می‌دهد. این جهش‌ها می‌توانند باعث تقسیم غیرقابل‌کنترل سلول‌ها و تشکیل یک توده خوش‌خیم شوند. معمولاً دلیلی خارجی مانند ضربه یا عفونت نقش مستقیم ندارد.

۳. عوامل محیطی و هورمونی احتمالی

برخی مطالعات آزمایشی احتمال تأثیر عوامل محیطی (مانند تماس مزمن با مواد شیمیایی یا تغییرات هورمونی طولانی‌مدت) را مطرح کرده‌اند، هرچند هیچ مدرک قطعی برای اثبات آن وجود ندارد.

۴. پرتودرمانی ناحیه سر و مغز

در افرادی که در کودکی یا نوجوانی پرتودرمانی مغزی برای درمان سایر بیماری‌ها (مانند لوسمی یا تومورهای مغز) انجام داده‌اند، احتمال بروز تومورهای غده هیپوفیز در سال‌های بعد کمی بیشتر است. این یکی از معدود عوامل خطر شناخته‌شده قطعی محسوب می‌شود.

در بیشتر موارد، تومور هیپوفیز به‌صورت اتفاقی در تصویربرداری‌های مغز تشخیص داده می‌شود و هیچ سابقه‌ی مشخصی از عامل خطر وجود ندارد. بنابراین آگاهی از علائم هشداردهنده و انجام بررسی‌های تکمیلی در زمان مناسب اهمیت زیادی دارد.

روش‌های تشخیص تومور هیپوفیز

تشخیص دقیق و زودهنگام تومور هیپوفیز تنها از طریق ترکیب ارزیابی بالینی، آزمایش‌های خونی و تصویربرداری پیشرفته مغز ممکن است. در مراحل اولیه، ممکن است بیماران فقط دچار سردردهای مبهم یا اختلالات بینایی خفیف باشند که تشخیص افتراقی آن‌ها نیاز به بررسی تخصصی دارد.

 معاینه عصبی و چشم‌پزشکی

نخستین گام تشخیص، ارزیابی میدان دید و توان بینایی است. پزشک معمولاً تستی به نام پریمتری (Perimetry Test) انجام می‌دهد تا بخش‌هایی از میدان بینایی که دچار کاهش حساسیت شده‌اند مشخص شود.

فشار تومور بر عصب بینایی معمولاً باعث کاهش دید در کناره‌های میدان دید (Bitemporal Hemianopia) می‌شود، علامتی بسیار شاخص برای تومورهای بزرگ هیپوفیز.

 آزمایش‌های خونی اختصاصی

این مرحله به بررسی ترشح غیرطبیعی یا ناکافی هورمون‌های هیپوفیز اختصاص دارد. پزشک متخصص مغز و اعصاب یا غدد معمولاً سطوح هورمون‌های زیر را اندازه‌گیری می‌کند:

• پرولاکتین (Prolactin) – برای تشخیص پرولاکتینوما
• هورمون رشد (GH) و IGF‑1 – برای بررسی آکرومگالی یا ژیگانتیسم
• ACTH و کورتیزول (یا مشتقات آن مانند دی‌هیدروکسی‌کورتیکوسترون) – برای بررسی سندرم کوشینگ
• TSH و هورمون‌های تیروئیدی (T3, T4) – برای تشخیص پرکاری یا کم‌کاری تیروئید
• LH و FSH – برای ارزیابی باروری و عملکرد غدد جنسی

این آزمایش‌ها معمولاً به‌صورت ناشتا و در ساعات خاصی از روز انجام می‌شوند تا نوسانات طبیعی هورمون‌ها تأثیرگذار نباشد.

تصویربرداری پیشرفته (MRI و CT‑Scan)

MRI قاعده جمجمه با تزریق ماده کنتراست (Gadolinium)، دقیق‌ترین و حساس‌ترین روش تشخیص تومور هیپوفیز است. این تصویربرداری می‌تواند حتی توده‌هایی به اندازه چند میلی‌متر را نیز مشخص کند (Microadenoma).

در مواردی که نیاز به بررسی جزئیات استخوانی یا تغییرات در ناحیه Sella Turcica وجود داشته باشد، CT‑Scan مغز نیز انجام می‌شود تا میزان فرورفتگی یا گسترش تومور به سینوس‌های مجاور مشخص گردد.

 مشاوره تخصصی با جراح مغز و اعصاب

تشخیص نهایی و تصمیم‌گیری درباره‌ی نوع درمان (دارویی، جراحی یا پایش دوره‌ای) تنها پس از ارزیابی توسط جراح مغز و اعصاب که تخصص ویژه در تومورهای قاعده جمجمه دارد، انجام می‌شود.

این مرحله حیاتی است، زیرا تومورهای هیپوفیز به دو گروه عملکردی (هورمون‌ساز) و غیرعملکردی تقسیم می‌شوند. پزشک متخصص با توجه به نتایج آزمایش‌ها و MRI، نوع تومور را مشخص کرده و در صورت لزوم، درمان جراحی آندوسکوپیک یا دارویی را آغاز می‌کند.

درمان تومور هیپوفیز

درمان تومورهای هیپوفیز بسته به نوع تومور (ترشح‌کننده یا غیرترشح‌کننده)، اندازه، موقعیت، میزان فشار بر ساختارهای اطراف و وضعیت سلامت عمومی بیمار تعیین می‌شود. هدف از درمان، برداشتن یا مهار رشد توده، تنظیم ترشح هورمون‌ها و حفظ عملکرد طبیعی غده هیپوفیز است. درمان می‌تواند دارویی، پرتودرمانی یا جراحی باشد.

الف) درمان دارویی

در بسیاری از موارد، به‌ویژه در تومورهای پرولاکتین‌ساز (Prolactinoma)، درمان اولیه غیرجراحی و دارویی است.

• داروهای مؤثر در این دسته شامل Dopamine agonist‌ها مانند کابرگولین (Cabergoline) و بروموکریپتین (Bromocriptine) هستند.
• این داروها با تحریک گیرنده‌های دوپامین در غده هیپوفیز، تولید پرولاکتین را کاهش داده و باعث کوچک شدن تدریجی تومور می‌شوند.
• در اغلب بیماران، مصرف منظم دارو امکان بازگشت سطح هورمون‌ها به حالت طبیعی و بهبود علائم را فراهم می‌کند، بدون نیاز به جراحی.
• گاهی در بیماران مقاوم به دارو یا دارای عوارض جانبی شدید، درمان ترکیبی دارو + جراحی مدنظر قرار می‌گیرد.

ب) پرتودرمانی یا رادیوسرجری (Gamma Knife، CyberKnife)

در شرایطی که جراحی قادر به برداشتن کامل تومور نباشد، یا بیمار صلاحیت انجام عمل باز را نداشته باشد، از پرتودرمانی هدفمند استفاده می‌شود.

• رادیوسرجری با دقت بالا (مانند Gamma Knife یا CyberKnife) با تمرکز اشعه‌های بسیار دقیق، سلول‌های توموری باقی‌مانده را تخریب می‌کند و رشد مجدد آن‌ها را مهار می‌نماید.
• این روش معمولاً به‌صورت تک‌جلسه‌ای یا چندمرحله‌ای انجام می‌شود و نیازی به بستری طولانی ندارد.
• از نظر بالینی، پرتودرمانی بیشتر به‌عنوان درمان تکمیلی پس از جراحی یا در موارد عود تومور توصیه می‌شود.
• عارضه‌ احتمالی آن، کاهش تدریجی سطح برخی هورمون‌های هیپوفیز در ماه‌ها یا سال‌های بعد است که باید با پایش منظم کنترل گردد.

ج) جراحی: روش‌های نوین آندوسکوپیک قاعده جمجمه

پیشرفته‌ترین و کم‌تهاجمی‌ترین روش درمانی تومورهای هیپوفیز در حال حاضر، جراحی آندوسکوپیک از طریق بینی و قاعده جمجمه است. این روش به‌صورت مستقیم توسط دکتر سعید اورعی یزدانی، جراح مغز و اعصاب و فلوشیپ رسمی جراحی تومورهای مغزی و آندوسکوپی قاعده جمجمه انجام می‌شود.

ویژگی‌های کلیدی این روش:

• ورود به ناحیه تومور از طریق سوراخ‌های بینی و سینوس اسفنوئید، بدون نیاز به باز کردن جمجمه.
• استفاده از آندوسکوپ HD با بزرگنمایی بالا برای مشاهده دقیق و سه‌بعدی ناحیه جراحی.
• برداشت کامل توده با حفظ ساختارهای سالم اطراف مانند اعصاب بینایی و رگ‌های حیاتی.
• کاهش چشمگیر خونریزی، درد و احتمال عفونت در مقایسه با جراحی باز سنتی.
• کاهش مدت بستری و بهبودی سریع‌تر: اغلب بیماران طی ۲ تا ۳ روز به زندگی عادی بازمی‌گردند.
• در برخی موارد پیچیده، عمل به‌صورت تیم چندتخصصی (جراح مغز و اعصاب + متخصص غدد) انجام می‌شود تا تعادل هورمونی پس از عمل به‌دقت تنظیم شود.

به‌طورکلی، جراحی آندوسکوپیک هیپوفیز روشی ایمن، دقیق و کم‌تهاجمی است که به‌سرعت در حال تثبیت به‌عنوان استاندارد طلایی درمان تومورهای غده هیپوفیز در دنیا می‌باشد.

مراقبت‌ها و پیگیری پس از جراحی تومور هیپوفیز

دوره‌ی مراقبت پس از عمل نقش حیاتی در پیشگیری از عوارض و اطمینان از درمان کامل دارد. تیم جراحی و متخصص غدد معمولاً برنامه‌ی منظم پیگیری برای هر بیمار تدوین می‌کند.

مهم‌ترین توصیه‌ها و اقدامات پس از جراحی شامل:

• بستری کوتاه‌مدت (۲ تا ۳ روز) برای پایش علائم عصبی و بررسی ترشحات بینی یا علائم عفونت.
• پرهیز از فین کردن، عطسه با دهان بسته یا فشار به بینی تا چند هفته برای جلوگیری از نشت مایع مغزی (CSF Leak).
• اندازه‌گیری منظم سطح هورمون‌ها جهت ارزیابی فعالیت مجدد غده و تشخیص کم‌کاری احتمالی.
• تصویربرداری MRI دوره‌ای (هر ۶ تا ۱۲ ماه) برای بررسی کامل بودن برداشت تومور و عدم عود.
• پیگیری هم‌زمان توسط جراح مغز و اعصاب و متخصص غدد جهت تنظیم دقیق داروهای هورمونی در صورت نیاز.
• رعایت بهداشت سینوس‌ها، استفاده از اسپری‌های مخصوص شست‌وشوی بینی و پرهیز از فعالیت‌های سنگین در هفته‌های نخست.

 رعایت دقیق دستورات پس از عمل و حضور به‌موقع در جلسات پیگیری، در کاهش احتمال عود و بازگشت کامل عملکرد طبیعی بدن بسیار تعیین‌کننده است.

پیش‌آگهی و احتمال عود بیماری

پیش‌آگهی بیماران مبتلا به تومور هیپوفیز معمولاً بسیار مطلوب است، به‌ویژه زمانی که تشخیص به‌موقع و جراحی کامل توسط جراح متخصص قاعده جمجمه انجام شود.

• درمان جراحی موفق:

  در مواردی که تومور به‌طور کامل از طریق جراحی آندوسکوپیک خارج شود، احتمال بهبودی کامل بیش از ۸۰٪ گزارش شده است.

  پس از برداشت کامل توده، معمولاً عملکرد غده هیپوفیز به حالت طبیعی بازمی‌گردد یا با تنظیم دارویی قابل‌کنترل می‌شود.

• احتمال عود (عود مجدد تومور):

  اگر بخش کوچکی از تومور باقی بماند، یا در تومورهای ترشحی فعال، ممکن است عود در سال‌های بعد رخ دهد.

  در چنین شرایطی، درمان‌های ترکیبی دارویی و پرتودرمانی دقیق (Gamma Knife یا CyberKnife) برای کنترل بیماری به‌کار می‌رود.

• نقش تجربه جراح در پیش‌آگهی:

  میزان موفقیت، ارتباط مستقیم با تجربه جراح مغز و اعصاب در جراحی‌های آندوسکوپیک قاعده جمجمه دارد.

  زیرا فاصله بین غده هیپوفیز و ساختارهای حیاتی مانند عصب بینایی، شریان‌های مغزی و ساقه هیپوتالاموس تنها چند میلی‌متر است و کوچک‌ترین بی‌دقتی می‌تواند پیامدهای عصبی یا بینایی ایجاد کند.

  به همین دلیل، انتخاب جراحی با فلوشیپ تخصصی قاعده جمجمه در بهبود نتایج درمانی ناگزیر و حیاتی است.

غده هیپوفیز با وجود اندازه‌ی کوچک خود، نقشی به وسعت تمام بدن دارد. خوشبختانه، امروزه به لطف پیشرفت‌های بزرگ در جراحی‌های آندوسکوپیک نوین، درمان تومورهای این ناحیه با دقت میکروسکوپی و کمترین میزان تهاجم انجام می‌شود.

اگر تومور به‌موقع تشخیص داده شود، در اکثر موارد کاملاً قابل‌درمان است و بیماران می‌توانند به زندگی عادی و توان جسمی کامل خود بازگردند.

جراحی از طریق بینی و بدون شکافت جمجمه، نه‌تنها درد و دوران نقاهت را کاهش داده، بلکه احتمال عوارضی مانند نشت مایع مغزی و آسیب عصبی را به حداقل رسانده است.

برای آشنایی بیشتر با جدیدترین روش‌های درمانی، مشاهده تصاویر دقیق از جراحی آندوسکوپیک قاعده جمجمه و مطالعه تجربیات موفق بیماران:

مقاله‌ی تخصصی «جراحی آندوسکوپیک قاعده جمجمه» نوشته‌ی دکتر سعید اورعی یزدانی را بخوانید. این روش، تحولی واقعی در درمان تومورهای هیپوفیز و ناحیه قاعده جمجمه محسوب می‌شود.

درباره دکتر سعید اورعی یزدانی

دکتر سعید اورعی یزدانی از برجسته‌ترین جراحان مغز و اعصاب کشور هستند که با کسب رتبه اول بورد تخصصی جراحی مغز و اعصاب (سال ۱۳۹۵) و گذراندن دوره پیشرفته فلوشیپ‌ جراحی تومورهای مغزی و آندوسکوپیک قاعده جمجمه، در زمره‌ی پزشکان مرجع در حوزه جراحی‌های دقیق مغزی و ستون فقرات قرار دارند.

ایشان با تکیه بر تجربه گسترده در جراحی‌های کم‌تهاجمی (Minimal Invasive)، میکروسکوپیک و آندوسکوپیک قاعده جمجمه، درمان طیف وسیعی از تومورهای مغزی، تومورهای هیپوفیز و ضایعات نخاعی را با بالاترین دقت و موفقیت انجام می‌دهند.

رویکرد درمانی دکتر اورعی یزدانی مبتنی بر سه اصل کلیدی است:

• فناوری پیشرفته آندوسکوپی و ناویگیشن دقیق (Neuronavigation) برای حداکثر دقت در محل جراحی.
• استفاده از تصویربرداری HD سه‌بعدی جهت حفظ ساختارهای حیاتی مانند اعصاب بینایی و عروق مغزی.
• پایش و پیگیری علمی بیماران پس از عمل برای تضمین بازیابی کامل عملکردهای عصبی.

به عنوان یکی از پیشگامان جراحی آندوسکوپیک قاعده جمجمه در ایران، دکتر سعید اورعی یزدانی نقش مهمی در ارتقای استانداردهای درمان تومورهای مغزی و غده هیپوفیز ایفا کرده‌اند.

سؤالات متداول درباره تومور هیپوفیز

۱. آیا تومور هیپوفیز خطرناک است؟

در بیشتر موارد تومورهای هیپوفیز خوش‌خیم (غیرسرطانی) هستند، اما بسته به اندازه و محل رشد می‌توانند روی اعصاب بینایی یا ترشح هورمون‌ها تأثیر بگذارند. درمان به‌موقع معمولاً منجر به بهبودی کامل می‌شود.

۲. آیا تومور هیپوفیز باعث ناباروری می‌شود؟

بله، برخی از انواع تومورهای ترشحی مانند پرولاکتینوم می‌توانند تعادل هورمونی بدن را برهم زنند و باعث اختلال در قاعدگی، کاهش میل جنسی یا ناباروری موقت شوند. با درمان دارویی مناسب، این وضعیت قابل برگشت است.

۳. آیا همه بیماران نیاز به جراحی دارند؟

خیر. درصد قابل توجهی از بیماران فقط با درمان دارویی یا پرتودرمانی هدفمند (گاما نایف) بهبود پیدا می‌کنند. جراحی معمولاً زمانی انجام می‌شود که فشار تومور بر ساختارهای اطراف وجود داشته باشد.

۴. آیا جراحی از طریق بینی خطرناک است؟

روش آندوسکوپیک از راه بینی یکی از کم‌خطرترین و دقیق‌ترین روش‌هاست. چون بدون باز کردن جمجمه انجام می‌شود، احتمال عفونت، درد و خونریزی بسیار کمتر از جراحی باز است.

۵. آیا تومور هیپوفیز بر بینایی تأثیر دارد؟

بله، در صورت فشار بر اعصاب بینایی، علائمی مانند کاهش میدان دید یا تاری دید ایجاد می‌شود. در این شرایط، جراحی به بازگشت سریع بینایی کمک زیادی می‌کند.

۶. پس از درمان، احتمال بازگشت بیماری وجود دارد؟

در صورت برداشت کامل، احتمال عود بسیار کم است؛ اما در تومورهای بزرگ یا ترشحی فعال، پایش سالانه با MRI و آزمایش هورمونی برای پیشگیری ضروری است.

۷. دوران نقاهت بعد از عمل چقدر طول می‌کشد؟

اکثر بیماران بین ۲ تا ۳ روز در بیمارستان بستری می‌مانند و معمولاً پس از یک تا دو هفته می‌توانند کارهای روزمره را از سر بگیرند.

۸. بهترین جراح برای تومور هیپوفیز چه ویژگی‌هایی دارد؟

تجربه در جراحی آندوسکوپیک قاعده جمجمه، کار با سیستم هدایت ناویگیشن (Neuronavigation) و همکاری نزدیک با متخصص غدد از مهم‌ترین شاخص‌هاست.

دکتر سعید اورعی یزدانی از معدود جراحانی است که هر سه ویژگی را هم‌زمان داراست.